Συνέντευξη του Δρ. Μάνου Δανέζη

Ο Δρ. Μάνος Δανέζης, καθηγητής Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι μέλος της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης, της Ελληνικής Αστρονομικής Εταιρείας, της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών και της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας. Πολυγραφότατος ο ίδιος, έχει δημοσιεύσει πάνω από 60 πρωτότυπες ερευνητικές εργασίες σε διεθνή αστρονομικά περιοδικά, εκατοντάδες άρθρα στον ελληνικό ημερήσιο Τύπο, καθώς και βιβλία σχετικά με την Αστροφυσική, την Ιστορία και Φιλοσοφία των Επιστημών. Με τον τίτλο «το Σύμπαν που αγάπησα», έκανε επίσης μια πολύ επιτυχημένη σειρά εκπομπών στην ΕΤ-3.Έγινε φυσικός για να λύσει δικά του ερωτήματα, ενώ θεωρεί ότι οι επιστήμονες πρέπει «να έχουν ανοικτό μυαλό και να λένε την αλήθεια». Εξάλλου, όπως ο ίδιος πιστεύει, ο επιστήμονας οφείλει να λέει στον κόσμο μόνο αυτά που μπορεί να αποδείξει.

Άννα Δοντά: Μπορούμε να ορίσουμε την Επιστήμη;

Μάνος Δανέζης: Όλοι πιστεύουμε ότι η επιστήμη είναι κάτι χειροπιαστό και πραγματικό. Η λέξη «χειροπιαστό» και «πραγματικό», μέσα στο μυαλό μας, έχει την έννοια του res (λατινικά: του πράγματος).

Άννα Δοντά: Της «χονδροειδούς» ύλης, δηλαδή:

Μάνος Δανέζης: Ακριβώς έτσι. Ολόκληρη η επιστήμη, ωστόσο, στηρίζεται πάνω σε 4-5 λέξεις, που έχουν πίσω τους ένα εννοιολογικό περιεχόμενο, φιλοσοφικό και όχι πρακτικό.

Δηλαδή, τι είναι «ύλη»; Δεν υπάρχει πρακτικός ορισμός της ύλης. Φιλοσοφικός μόνο. Είναι φιλοσοφικό κατηγόρημα. Τι είναι «χρόνος»; Τι είναι «χώρος»; Τι είναι «διάσταση»; Αυτές οι έννοιες έχουν ένα εννοιολογικό που τους δίνει η εκάστοτε απαρχή. Τον 16ο -17ο αιώνα, που έγινε όλη αυτή επιστημονική επανάσταση, ο Γαλιλαίος και λοιποί μας είπαν ότι το Σύμπαν είναι υλοκρατούμενο, με την έννοια της χοντρής ύλης, και μηχανιστικό.

Πάνω σε αυτές τις έννοιες δομήθηκε μια συγκεκριμένη θεολογία και μια συγκεκριμένη κοινωνική συγκρότηση. Γιατί πάνω στην έννοια της ύλης που δώσαμε τότε δημιουργήθηκε ο υλισμός σαν θεωρία. Πάνω στον υλισμό έφτιαξαν οι κοινωνικοί φιλόσοφοι τον διαλεκτικό υλισμό. Πάνω σε αυτόν στηρίχτηκαν οι κοινωνικές θεωρίες. Ο διαλεκτικός υλισμός που γέννησε κοινωνικές θεωρίες στηρίχθηκε στην έννοια της ύλης του 19ου αιώνα. Αυτή η έννοια έχει 1.000.000%.

Και σας ερωτώ: αφού άλλαξε το υπόβαθρο στο οποίο στηρίχθηκαν οι κοινωνικές θεωρίες που βασίστηκαν στην έννοια της ύλης, δεν θα έπρεπε να αλλάξουν κι αυτές σήμερα; Θα έπρεπε σήμερα να δούμε κοινωνικές θεωρίες κάτω από το πρίσμα των νέων απόψεων μας για την ύλη, τον χρόνο και τον χώρο.

Τεχνολογία στην υπηρεσία του κέρδους

Άννα Δοντά: Όσα αναφέρατε φέρνουν μια άλλη ποιότητα στη ζωή μας;

Μάνος Δανέζης: Δυστυχώς, στον σύγχρονο κόσμο έχουμε μπερδέψει την τεχνολογία με την επιστήμη. Καμία σχέση δεν έχουν. Η τεχνολογία παίρνει κομμάτια της παλιάς επιστήμης, τα οποία μετατρέπει σε μηχανές ή τεχνολογική γνώση, για να «κάνει...»-όπως συνηθίζουμε να λέμε-«...ευκολότερη και καλύτερη τη ζωή των ανθρώπων». Ποτέ. Συνήθως, οι τεχνολόγοι επιλέγουν να κάνουν τεχνολογία εκείνο το κομμάτι της επιστήμης που έχει το μεγαλύτερο κέρδος! Δεν παίρνουν πάντοτε το κομμάτι που είναι καλύτερο για τον κόσμο.

Τα «παράδοξα» του Σύμπαντος

Άννα Δοντά: Σε τι συμπεράσματα ή σκέψεις σας έχει οδηγήσει η επαφή σας με το Σύμπαν;

Μάνος Δανέζης: Είμαι βαθιά προσηλωμένος σε αυτό που λέγεται επιστήμη. Ο επιστήμονας που απευθύνεται στον κόσμο θα πρέπει να του λέει αυτά που μπορεί να αποδείξει. Γιατί, αν λέει τις μύχιες σκέψεις του, οι οποίες μπορεί την άλλη μέρα να αποδειχθεί ότι δεν είναι σωστές, θα έχει οδηγήσει την κοινωνία, τους μαθητές, τους ακροατές του σε στραβά μονοπάτια.

Άννα Δοντά: Ο μακρόκοσμος, με τον οποίο έρχεστε σε επαφή, τι έχει δώσει σε σας;

Μάνος Δανέζης: Και ο μικρόκοσμος. Το πρώτο που πρέπει να κρατήσουμε είναι ο κόσμος της ύλης μας έχει δημιουργήσει μια βαθιά πεποίθηση και ένα δόγμα ότι όλα γύρω μας, για να είναι πραγματικά, πρέπει να είναι υλιστικά και μηχανιστικά. Αυτή είναι η παλιά φυσική - η «κλασική» φυσική - που εξυπηρετείται από τη γεωμετρία, την αριθμητική κλπ.

Το πραγματικό είναι μη αισθητό. Οτιδήποτε αντιλαμβανόμαστε γύρω μας είναι ψευδές. Είναι matrix! Και όταν λέω μη αισθητό, εννοώ ότι είναι έξω από τις δυνατότητες του DNA μας. Δεν μπορεί το DNA μας να δει τέταρτη διάσταση. Αυτό είναι μια αδυναμία του εγκεφάλου μας. Δεν είναι θέμα ανάπτυξης της επιστήμης και οργάνων για να καταλάβουμε. Είναι αδυναμία της ίδιας της βιολογίας μας να αντιληφθεί. Αυτό είναι ο σκληρός πυρήνας της σύγχρονης φυσικής και της σύγχρονης επιστήμης.

Το δεύτερο που πρέπει να κρατήσουμε είναι μια ολιστική θεωρία του Σύμπαντος. Ότι όλο το Σύμπαν είναι μια ενιαία κατάσταση, μέσα στην οποία οι αδυναμίες του DNA και της βιολογίας μας σχηματοποιούν τη διαίρεση. Η διαίρεση δεν υπάρχει. Υπάρχει μια ολότητα, η οποία δεν είναι ολότητα σαν αυτή που ξέρουμε. Είναι ένα Σύμπαν που έχει περίεργες ιδιότητες.

Να σας πω μερικές: δεν έχει «μέσα και έξω». Αλλά αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Απλώς είναι κάτι καινούργιο για τα αυτιά του κόσμου. Εμείς το μαθαίνουμε στο πρώτο έτος του Πανεπιστημίου, στα πλαίσια ενός κλάδου των μαθηματικών που λέγεται «τοπολογία». Δεν είναι κάτι μυστικό αυτό που λέμε. Στο Σύμπαν, αυτά τα δόγματα του «πάνω-κάτω», του «αριστερά-δεξιά», του «χθες-σήμερα-αύριο» δεν έχουν νόημα. Νόημα έχουν στα πλαίσια του αισθητού κόσμου, αυτού του Matrix που δημιουργεί ο εγκέφαλός μου. Γιατί ο εγκέφαλος έχει ανάγκη όλες αυτές τις έννοιες για να μπορέσει να σταθεί κάπου! Να σας δώσω ένα παράδειγμα; Είμαι πάνω στη Γη και βλέπω κάποιον να τρέχει, να έρχεται προς εμένα. Έρχεται ή φεύγει; Είναι αναλόγως πως θα το δείτε. Γιατί μόλις με φτάσει, λέω φεύγει. Τι φεύγει; Μόλις αρχίζει να φεύγει, επειδή η Γη είναι σφαιρική, τι κάνει; Μου ξανάρχεται! Άρα είναι ένα συνεχές «έρχομαι».

Άννα Δοντά: Η φυσική στην περίπτωση αυτή, τι κάνει;

Μάνος Δανέζης: Δεν αλλάζει πάντοτε τα πράγματα. Απλώς τους δίνει ένα διαφορετικό, επιστημονικό, φυσικό νόημα. Άρα προτού κατηγορήσουμε τη σύγχρονη Φυσική ότι «κάνει η Μεταφυσική», θα πρέπει να αρχίσουμε να μαθαίνουμε τη σύγχρονη Φυσική για να καταλάβουμε τι είναι χρόνος και όλα αυτά τα πράγματα. Δεν είναι τόσο δύσκολα να τα καταλάβουμε. Είναι θέμα παιδείας και όχι εκπαίδευσης.

Αρχαία Γραμματεία και επίκαιρη γνώση

Άννα Δοντά: Αυτή τη σκέψη της Ολότητας, στην οποία αναφερθήκατε, τη βρίσκουμε στους Έλληνες φιλοσόφους, πχ. Στον Πλάτωνα, στον Αριστοτέλη...

Μάνος Δανέζης: Υπάρχουν σε πολλά κείμενα. Και στον Πλάτωνα και στον Αριστοτέλη και στις... Βέδες και σε πολλά κείμενα αρχαίων λαών. Επειδή, όμως αναφέρεστε στον Πλάτωνα, οι πρώτοι που αναφέρθηκαν σε αυτά είναι οι Λεύκιππος και Δημόκριτος. Η έννοια του κόσμου των ιδεών, του αρχέτυπου, είναι του Λεύκιππου και του Δημόκριτου.

Άννα Δοντά: Αυτό που ενδιαφέρει, νομίζω, είναι ότι από τότε είχε ειπωθεί το «Εν το Παν», ότι όλα είναι ένα.

Μάνος Δανέζης: Ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος τα είπαν με το όνομα τους: οτιδήποτε υποπίπτει στις αισθήσεις μας - στην όραση, στη γεύση, στην ακοή κλπ - είναι ψευδές. Το μόνο που είναι αληθινό είναι αυτό που δεν αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας. Αυτό το πήρε ο Πλάτωνας και έκανε τον μύθο του Σπηλαίου. Ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος έδωσαν επιστημονικά την έννοια στο ον και στο μη ον. Το ον είναι το άτομο και το μη ον είναι ο χώρος. Και τα άτομα και ο χώρος, μας λέει ο Δημόκριτος, είναι μη αισθητά. Δηλαδή, τα συστατικά του υλικού κόσμου - αυτού που λέμε res - είναι μη αισθητά.

Ο πρώτος επιστήμονας - επίσημος - που αποδέχομαι είναι ο Αριστοτέλης. Διότι ο Αριστοτέλης είναι έντιμος επιστήμονας και μας αναφέρει τις πηγές του. Ενώ ο Πλάτωνας ποτέ δεν μας λέει τις πηγές του. Σε πολλές διαλέξεις μου λέω ότι πρέπει να μελετάμε την Ελληνική Γραμματεία όχι μόνο ως μνημόσυνο των προγόνων μας, όχι ως προγονοπληξία, αλλά για να προσπαθήσουμε να τους ξεπεράσουμε. Διότι, αν δεν τους ξεπεράσουμε και δεν αναγνωρίσουμε το δικαίωμα στον Έλληνα να ξεπεράσει τον Πλάτωνα ή τον Αριστοτέλη, τότε δεν είμαστε απόγονοι τους. Άρα, η απόδειξη της ελληνικότητας μας είναι η δυνατότητα να παράγουμε καινούργια γνώση και καινούργια σκέψη.

Εμείς διαβάζουμε την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία από το πρωτότυπο για να πάρουμε καλές ιδέες, να προωθήσουμε την επιστήμη μας σήμερα. Ο στόχος μας είναι να βρούμε καλές και χρήσιμες ιδέες, για να μας λύσουν προβλήματα σημερινά στην επιστήμη!

2012... φοβισμένες συνειδήσεις

Άννα Δοντά: Τελευταίως κατακλυζόμαστε παντοιοτρόπως από τη γνωστή καταστροφολογία που σχετίζεται με τη συντέλεια του κόσμου το 2012, η οποία τρέφει τη σύγχρονη επιστημονική παραφιλολογία, αλλά και από μια τεράστια βιομηχανία τρομολαγνείας. Ποια είναι η δική σας θέση;

Μάνος Δανέζης: Να αρχίσουμε από αυτό που τρομοκρατεί τον κόσμο. Οι επιτήδειοι στηρίζονται πάνω στην έλλειψη μνήμης του μέσου πολίτη. Διότι, αν ο μέσος πολίτης είχε μνήμη είχε μνήμη, θα θυμόταν ότι το ίδιο πράγμα είχαν πει και την εποχή του Κάρτερ και επί Κέννεντι.

Για το 2012: Δεν θα γίνει τίποτα! Αν είχαμε μνήμη, θα θυμόμασταν πολύ καλά ότι το 1923, το 1939, το 2000, το 2003, το 2005 θα καταστρεφόταν ο κόσμος. Δεν έχει καταστραφεί, ούτε θα καταστραφεί το 2029 ή το 2036! Τον κόσμο, φοβάμαι, θα τον καταστρέψουμε εμείς οι ίδιοι. Διότι εμείς είμαστε τόσο ηλίθιοι που καταστρέφουμε το σπίτι που καθόμαστε.

Έχω πάρει εκατοντάδες μηνύματα τρομοκρατημένων ανθρώπων για το 2012. Αυτό που γίνεται είναι εγκληματικό, ιδιαίτερα για τα παιδιά. Εγώ δεν ξεχνώ τι συνέβη σε μένα στην κρίση της Κούβας. Ένα βράδυ ολόκληρο, από τις 7 μέχρι τα ξημερώματα, περιμέναμε να γίνει πυρηνικός πόλεμος. Εγώ επί μήνες μετά δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Είχα εφιάλτες γιατί είχα στο μυαλό μου την καταστροφή της Γης και των γονιών μου σε μια στιγμή. Και, για ένα παιδί 12-13 ετών, είναι φρικτό να μετράει τις ώρες που φτάνει ο θάνατός του, ο θάνατος των δικών του ανθρώπων. Εγώ από τη φύτρα μου την κοινωνική, λέω:
Ο φοβισμένος άνθρωπος είναι υποταγμένος άνθρωπος.
Βλέπετε, τα τελευταία 20-25 χρόνια ζούμε σε ένα κράτος φόβου: η επιδημία η τάδε, η επιδημία η άλλη, το AIDS, ο ιός τάδε, θα γίνει πυρηνικός πόλεμος, θα γίνει το 2012 η καταστροφή του κόσμου, το είπαν οι Μάγιας, οι Ελοχίμ, οι Νεφελίμ... Δεν έχουμε αφήσει τον κόσμο να μη φοβάται για να έχουμε υποταγμένη κοινωνία, για να κάνουμε ότι θέλουν χωρίς αντίσταση.

Και, αν είμαστε Έλληνες, πρέπει να μάθουμε να πεθαίνουμε αξιοπρεπώς. Ακόμη κι αν ξέρουμε ότι θα πεθάνουμε. Διότι, στις Θερμοπύλες, ποιος σας είπε ότι δεν φοβόντουσαν; Απλώς ξεπέρασαν το φόβο του θανάτου. Το μεγαλείο του ήρωα είναι να ξεπερνάει το φόβο του θανάτου και όχι να μη φοβάται. Όποιος δεν φοβάται είναι ηλίθιος. Αυτός που μπορεί να βάλει ιδανικά πάνω από αυτό που φοβάται, αυτός είναι ήρωας. Άρα, λοιπόν, ακόμα κι αν καταστρεφόταν ο κόσμος – που δεν θα καταστραφεί – θα έπρεπε να φερθούμε σαν Έλληνες. Δεν θα έπρεπε να αφήσουμε τον φόβο μας να μας κάνει αγέλη.

Εξωγήινη ζωή και οντότητες

Άννα Δοντά: Με την επιστημονική σας εμπειρία και γνώση, νομίζετε ότι είμαστε το μοναδικό είδος ζωής στο Σύμπαν;

Μάνος Δανέζης: Όχι, όχι. Κι εγώ, όπως άλλοι, διαβάζω από τα αρχαία κείμενα και άλλα έγκυρα κείμενα. Και μένα μου γεννώνται απορίες. Πάρα πολλές. Περισσότερες απ΄ όλους όσους αναφέρονται σε αυτές. Σημασία κάποια στιγμή έχει η διαχείριση της γνώσης και όχι η ίδια η γνώση.

Άννα Δοντά: Τι εννοείτε με τη φράση «διαχείριση της γνώσης»;

Μάνος Δανέζης: Είναι με τι τρόπο τη λες και με τι τρόπο τη δίνεις. Τη δίνεις σαν γνώση για να την ξεπεράσουν οι γενιές ή την έχεις ως γνώση φόβητρο, πχ. Για να υποτάξεις τον άλλο; Γι΄αυτό, κάποτε, τα ιερατεία έκρυβαν ένα κομμάτι της γνώσης. Βεβαίως, όχι για να προστατέψουν τον κόσμο, αλλά για να τον υποτάξουν. Αλλά σκέφτεσαι και λες: μήπως κάποια πράγματα δεν πρέπει να τα πω, για να μην τρομοκρατήσω τον κόσμο;

Άννα Δοντά: Επανέρχομαι, λοιπόν, στην ερώτηση:Υπάρχει στο Σύμπαν παρόμοια ζωή με αυτή του πλανήτη μας;

Μάνος Δανέζης: Θα ήταν απίθανο να μην υπάρχει!

Άννα Δοντά: Είναι απίθανο να μην μπορούμε εμείς να έλθουμε σε επαφή με αυτά τα όντα ή το αντίστροφο;

Μάνος Δανέζης: Όταν εγώ μιλάω για ζωή στο Σύμπαν, δεν μιλάω για το τι είδος ζωή. Το αν μπορούμε ή δεν μπορούμε, είναι μια άλλη ιστορία. Είναι απίθανο, όμως, να μην υπάρχει. Αυτό το πιστεύουν όλοι οι επιστήμονες.

Άννα Δοντά: Πως εξηγείτε μαρτυρίες ανθρώπων ότι έχουν δει έστω κάποια σημάδια από εξωγήινες εμφανίσεις;

Μάνος Δανέζης: Κοιτάξτε, αυτοί οι εξωγήινοι είναι πολύ περίεργοι! Εμφανίζονται σε αγρότες, νοικοκυρές, μανάβηδες, αλλά απεχθάνονται τους αστρονόμους! Κάθε βράδυ χιλιάδες αστρονόμοι σαρώνουν τον ουρανό με τα πιο σύγχρονα μέσα. Ένας αστρονόμος θα έδινε τη μισή του ζωή για να συναντήσει έναν εξωγήινο! Αυτοί, όμως, εμφανίζονται μόνο στους... Προέδρους των ΗΠΑ. Αυτά είναι αστειότητες.

Άννα Δοντά: Αν συνεχιστεί η εξέλιξη αυτής της τεχνολογίας, θα μπορέσει κάποτε, στο απώτατο μέλλον, ο άνθρωπος να συναντήσει στο Σύμπαν μια άλλη ζωή;

Μάνος Δανέζης: Όλα αυτά είναι κουταμάρες. Με μηχανές ποτέ δεν θα κατακτήσουμε το Σύμπαν!

Προσέξτε. Βλέπω έναν γαλαξία. Το φως δεν μεταδίδεται ακαριαία. Τρέχει με ταχύτητα 300.000 χλμ. το δευτερόλεπτο. Άρα πολύ μεγάλη αλλά πεπερασμένη. Αυτό σημαίνει ότι, όταν ο γαλαξίας που βλέπουμε εξέπεμψε σε μας για πρώτη φορά το φως του, μέχρι να φτάσει σε μας έκανε 4.000.000 χρόνια! Άρα, ο γαλαξίας αυτός και ότι βλέπουμε στο Σύμπαν είναι το παρελθόν, είναι εικόνες του παρελθόντος του. Όταν μελετάμε το Σύμπαν, μελετάμε παλιές, ξεθωριασμένες φωτογραφίες ενός απώτατου παρελθόντος του Σύμπαντος! Που θα ταξιδέψει το διαστημόπλοιο; Να πάει να βρει το παρελθόν;

Άννα Δοντά: Είστε ικανοποιημένος από την επιλογή σας ως προς την επιστημονική σας κατεύθυνση;

Μάνος Δανέζης: Ναι. Και αυτό δεν θα το άλλαζα. Η ευτυχία μου βρίσκεται στις στιγμές που βλέπω πρόσωπα παιδιών να καταλαβαίνουν πράγματα και να ανοίγει το μυαλό τους!

Θα σας φέρω ένα παράδειγμα που με έχει συγκλονίσει. Ένας πολύ σπουδαίος γιατρός από τη Θεσσαλονίκη, που είχε δει τις εκπομπές που κάναμε με τον κύριο Θεοδοσίου στην ΕΤ3, είπε:

«Οι γιατροί μου είπαν ότι σε 6 μήνες, πεθαίνω από καρκίνο. Βλέποντας αυτές τις εκπομπές, έχω προετοιμαστεί με τον καλύτερο τρόπο για να πεθάνω αξιοπρεπώς. Διότι ξέρω ότι δεν θα πεθάνω! Μου έχει δώσει (η εκπομπή) ελπίδα!» Μόνο γι΄αυτόν τον άνθρωπο αξίζουν τα 60 χρόνια του τρόπου ζωής μου. Για τον έναν αυτόν άνθρωπο. Και για το ένα παιδί που μας έστειλε e-mail και γράφει: «Είμαι 17 χρονών και μου αλλάξατε τον τρόπο ζωής μου»

πηγή:captain-christos.blogspot.gr