Friedrich Wilhelm Nietzsche (15 Οκτωβρίου 1844 - 25 Αυγούστου 1900)

 Ο Φρήντριχ Νίτσε, ο μεγάλος στοχαστής και φιλόσοφος του 20ού αιώνα, γεννήθηκε το 1844 στο Ρέκεν της Πρωσικής Σαξονίας. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε σε ένα συντηρητικό περιβάλλον (οι δυο παππούδες του και ο πατέρας του κατείχαν σημαντικές θέσεις στην Προτεσταντική Εκκλησία). Όταν ο Νίτσε ήταν πέντε χρονών, ο πατέρας του σκοτώθηκε όταν ξαφνικά έπεσε από τις σκάλες. Από κει και πέρα η ανατροφή του Νίτσε περιήλθε αποκλειστικά στις πέντε υπερπροστατευτικές γυναίκες της οικογένειας.

Από μικρός που ήταν, φάνηκε η ευφυΐα και το οξύ του πνεύμα. Έτσι, αφού ολοκλήρωσε τις βασικές σπουδές του, πήρε υποτροφία για τη Σουλπφόρτα, όπου σπούδασε Κλασική Φιλολογία. Παρά την αντίθεση της μητέρας του, η οποία τον προόριζε για εφημέριο, ο Νίτσε επικεντρώθηκε στην Κλασική Φιλολογία. Μάλιστα την εποχή εκείνη αφιέρωνε πολύ χρόνο στις μουσικές συνθέσεις του, διερευνώντας όλες τις κλίσεις και τις δυνατότητές του.

Το 1867 εγκαταστάθηκε στη Λειψία έπειτα από ένα στρατιωτικό ατύχημα. Η πρόοδός του εκείνη η εποχή ήταν μοναδική. Διένυε μια περίοδο ευτυχίας, κατά την οποία ερχόταν σε επαφή με καινούριες ιδέες και ανθρώπους. 

Τότε γνώρισε τη φιλοσοφία του Σοπενχάουερ και συνδέθηκε φιλικά με το μεγάλο συνθέτη Ρίχαρντ Βάγκνερ, τον οποίο θαύμαζε. Το 1869 η τύχη τού χαμογέλασε περισσότερο, όταν έμεινε κενή μια έδρα Κλασικής Φιλολογίας στη Βασιλεία της Ελβετίας. Αν και ο Νίτσε ήταν μόλις 24 ετών και δεν είχε ολοκληρώσει ακόμη τη διδακτορική του διατριβή, ύστερα από πρόταση του Ριτσλ, ενός παλιού καθηγητή του, αναγορεύτηκε καθηγητής στο εκεί Πανεπιστήμιο. Μια νέα θετική περίοδος ξεκίνησε: Η κοσμική ζωή τον παρέσυρε και όπως λέγεται, σύχναζε στα σαλόνια με το ύφος ενός κομψού ιππότη, γοητεύοντας τα πλήθη με τη ρητορική του δεινότητα.

Ενώ ήταν σε έξαρση ο Γαλλοπρωσικός πόλεμος, ο Νίτσε κατατάχτηκε εθελοντής νοσοκόμος. Δυστυχώς, προσβλήθηκε από διφθερίτιδα και δυσεντερία και η καλή του υγεία δεν επανήλθε ποτέ. Ένα ακόμη πλήγμα της εποχής εκείνης ήταν το σπάσιμο της σχέσης του με τον Βάγκνερ. Αν και οι δύο μεγαλοφυΐες μοιράζονταν αρκετές πολιτικές και φιλοσοφικές ιδέες, ο σωβινισμός και ο αντισημιτισμός του Βάγκνερ άρχισαν να ενοχλούν τον Νίτσε και έτσι οι επαφές τους διακόπηκαν.

Το 1879 ο Νίτσε εγκατέλειψε την πανεπιστημιακή του καριέρα: Η επιδείνωση της υγείας του τον έχει λυγίσει, η εποχή που οι διαλέξεις του στο αμφιθέατρο άφηναν άναυδους τους φοιτητές είχε παρέλθει και έτσι ο Νίτσε ξεκίνησε μια νέα ζωή. Αφιερώθηκε στη συγγραφή και στο στοχασμό και παράλληλα ταξίδευε στην Ευρώπη αναζητώντας κατάλληλο κλίμα για τη βεβαρημένη του υγεία. Το καλοκαίρι του 1881, καθώς περπατούσε στις όχθες της λίμνης Σιλβαπλάνα, εμπνεύστηκε την ιδέα της «αιώνιας επιστροφής», την οποία παρουσίασε αργότερα στο Έτσι Μίλησε ο Ζαρατούστρα. Την εποχή εκείνη ένιωθε ακόμη ευτυχισμένος και δημιουργικός. Τότε γνώρισε τη νεαρή συγγραφέα Λου Σαλομέ, που ήταν για αυτόν η ενσάρκωση της ιδανικής συντρόφου. Όμως το ειδύλλιο έληξε σύντομα, συντρίβοντας τον Νίτσε, που προσπάθησε τρεις φορές να αυτοκτονήσει. Από τότε ο ψυχισμός του άρχισε να ταράζεται. Απογοητευμένος εγκαταστάθηκε κοντά στη Γενεύη, όπου είδε ένα παράξενο όραμα και ένα νέο κύμα έμπνευσης τον παρέσυρε και έγραψε το θρυλικό έργο του Έτσι Μίλησε ο Ζαρατούστρα.

Τα επόμενα χρόνια έγραψε πολλά έργα που, όσο ζούσε, δεν γνώρισαν την ανταπόκριση του κόσμου: Η Περίπτωση Βάγκνερ, Το Λυκόφως των Ειδώλων, ο Αντίχριστος κ.ά. Στο μεταξύ, την ίδια εποχή που έγραφε τα μεγαλύτερά του δημιουργήματα, άρχισαν να παρατηρούνται τα συμπτώματα του εκφυλισμού της πνευματικής του υγείας. Ώσπου το 1889, ύστερα από μια εγκεφαλική συμφόρηση, σωριάστηκε σε κάποιο δρόμο του Τορίνο (οι φήμες λένε ότι συγκλονίστηκε όταν είδε έναν άνδρα να δέρνει άδικα ένα γάιδαρο). Τα υπόλοιπα χρόνια, ως το θάνατό του, τα πέρασε σε πλήρες διανοητικό σκοτάδι, αρχικά σε άσυλο και κατόπιν με τη μητέρα και την αδερφή του. Στις 25 Αυγούστου 1900 πέθανε και ενταφιάστηκε χωρίς νεκρώσιμη ακολουθία στον οικογενειακό τάφο των γονιών του. Το σπίτι του στη Βαϊμάρη μετατράπηκε σε μουσείο, όπου συγκεντρώθηκαν τα χειρόγραφά του, η βιβλιοθήκη του και τα προσωπικά του αντικείμενα.

Οι ιδέες του Νίτσε επηρέασαν σχεδόν όλους τους μετέπειτα στοχαστές. Παρατηρούσε π.χ. ότι ο θετικισμός και η υλιστική σκέψη του 19ου αιώνα είχαν αντικαταστήσει τις ηθικές αντιλήψεις του παρελθόντος. Αυτό ισοδυναμούσε με την παραδοχή της έλλειψης νοήματος στη ζωή, την έλλειψη που ονόμασε «μηδενισμό» (nihilism). Έτσι κατέληξε στο θρυλικό «ο Θεός είναι νεκρός». Με αυτή τη φράση περιέγραφε την ανάγκη των ανθρώπων να αναζητήσουν το πνεύμα τους μέσα στην ίδια τους την ψυχή και όχι στις θρησκείες. Έλεγε ότι «ο Χριστιανισμός είναι το πιο μοιραίο και σαγηνευτικό ψέμα που ειπώθηκε ποτέ – το μεγαλύτερο και το πιο ασεβές ψέμα».

Αναλογιζόμενος τη φύση του χρόνου, ο Νίτσε εμπνεύστηκε την «αιώνια επιστροφή». Υποθέτοντας ότι ο άνθρωπος ζει ξανά και ξανά, στην αιωνιότητα, αναρωτήθηκε ποιος άνθρωπος θα επιθυμούσε να ξαναζήσει την ίδια ζωή, απαράλλαχτη, χωρίς να αλλάξει τίποτε από αυτήν. Αυτός που θα επιθυμούσε κάτι τέτοιο θα ήταν ο «υπεράνθρωπος», ένα πλάσμα ανώτερο από το συνηθισμένο άνθρωπο, που διαφέρει, όπως έλεγε, από τον κοινό άνθρωπο όσο ο πίθηκος από τον άνθρωπο. 

Πίστευε ότι ο άνθρωπος πρέπει να γίνει «υπεράνθρωπος» και να σταματήσει να προσβάλλεται από τη λύπη, να μην υποφέρει, να μην επηρεάζεται από τις δοξασίες για μεταθανάτια ζωή και τις ηθικές ιδέες της κοινωνίας. Κάποια ιστορικά πρόσωπα που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως πρότυπά του ήταν ο Σωκράτης, ο Ιησούς, ο Ιούλιος Καίσαρ, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο Γκαίτε, ο Ναπολέων.

Πρέπει να αναφέρουμε ότι το όνομα του Νίτσε συνδέθηκε τελείως άδικα με το ναζισμό και το φασισμό. Ο ίδιος ήταν σφοδρός πολέμιος του εθνικισμού και του αντισημιτισμού. Ωστόσο, η αδελφή του, Ελιζαμπέτ, είχε παντρευτεί έναν άνδρα αντίθετης ιδεολογίας. Καθώς ήταν η μοναδική διαχειρίστρια της πνευματικής κληρονομιάς του, θέλησε να παρουσιάσει τον αδερφό της ως φορέα εθνικιστικών ιδεών. Έτσι, μετά το θάνατό του, εξέδωσε σημειώσεις του, τις οποίες ο ίδιος είχε διαγράψει, και γενικότερα πλαστογράφησε και επενέβη στα γραπτά του. Έτσι για πολλά χρόνια αμαυρώθηκε το όνομα του Νίτσε και δημιουργήθηκε σύγχυση για τις ιδέες του…

Πηγή:teachingreek