Κυριακή 1 Ιουλίου 2012

Φράνκ Άστιγξ, ένας ανιδιοτελής φιλέλλην στην επανάσταση του 1821


Aν και σήμερα τα συναισθήματα μας απέναντι στους ξένους δεν είναι και τα καλύτερα, καλό είναι να μην γενικεύουμε, καθώς κάτι τέτοιο είναι λανθασμένο και άδικο. Το παρακάτω παράδειγμα είναι αρκετά χαρακτηριστικό


Ό Φράνκ Άμπνεϋ-Αστιγξ (*) γεννήθηκε το 1794 και ήταν γιος του στρατηγού Καρόλου Αστιγξ. Υπηρέτησε από μικρή ηλικία στο βρεταννικό ναυτικό λαμβάνοντας μέρος στη μεγάλη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ σε ηλικία μόλις 12 ετών! Επί δεκαπέντε χρόνια σταδιοδρόμησε
στο Βρετανικό ναυτικό φτάνοντας ως τον βαθμό του πλοιάρχου, με ειδικές γνώσεις στην πυροβολική. Μετά όμως από έναν απρόσεχτο άτυχο χειρισμό του στην πορεία του πλοίου που διοικούσε αποτάχθηκε με ατιμωτικό τρόπο.

Η Ελληνική επανάσταση του 1821, έδωσε στον Άστιγξ την ευκαιρία που αναζητούσε για να αναδειχθεί ξανά, προσφέροντας τις γνώσεις του και τις υπηρεσίες του. Ήρθε στην Ύδρα το 1822 και αμέσως συνδέθηκε με ισχυρή φιλία με την ναυτική οικογένεια των Τομπάζηδων. Κατατάχθηκε στο Ελληνικό ναυτικό κερδίζοντας τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη όλων για τις ναυτικές γνώσεις και τις ικανότητες του. Σύντομα όμως ο Άστιγξ είχε καταλάβει πως του ήταν αδύνατο να υπηρετήσει σε Ελληνικά πλοία λόγω της εντελώς διαφορετικής νοοτροπίας των Ελλήνων ναυτών (ήταν πλήρης η έλλειψη ναυτικής πειθαρχίας) από αυτή που είχε συνηθίσει.

Ζήτησε και ανέλαβε την διοίκηση του Ελληνικού πυροβολικού, το οποίο περιοριζόταν τότε σε μερικά παλαιά και κατ΄ ουσίαν άχρηστα κανόνια. Με τις γνώσεις του στην πυροβολική, ο Άστιγξ προσπάθησε να τα χρησιμοποιήσει, αλλά το αποτέλεσμα από τους "βομβαρδισμούς" στα οχυρά του Ναυπλίου ήταν αξιολύπητο.

Τον Μάιο τού 1823 το Εκτελεστικό Σώμα διορίζει τον Αστιγξ «αρχηγό της πυροβολικής οπλοφορίας διά την εκστρατεία της νήσου Κρήτης» υπό τις διαταγές του αρμοστή της νήσου Εμμανουήλ Τομπάζη, πιθανώς μετά από εισήγηση του τελευταίου. Η εκστρατεία αποτυγχάνει καθώς η Αίγυπτος ενίσχυσε τους Τούρκους και το εκστρατευτικό σώμα επιστρέφει στην Πελοπόννησο. Μετά την εμπλοκή του Ιμπραήμ, οι Έλληνες είχαν σχεδόν απολέσει την υπεροπλία στην θάλασσα, καθώς τα πλοία τους δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τα πολύ μεγαλύτερα Τουρκικά, ενώ και τα πυρπολικά έπαψαν να είναι αποτελεσματικά.


Ό Αστιγξ είχε ως όραμα να εκσυγχρονίσει το Ελληνικό ναυτικό ναυπηγώντας ατμοκινούμενα πλοία με πυροβόλα εντός καταστρώματος. Χάρις σε αυτά, ο Άστιγξ υπολόγιζε πως η επαναστατημένη Ελλάδα θα αποκαθιστούσε την ναυτική της υπεροπλία και τελικά θα κέρδιζε τον πόλεμο. Την πίστη του αυτή διετράνωνε στην σωζώμενη αλληλογραφία του με Έλληνες αξιωματούχους όπως ο Μαυροκορδάτος. Όλοι όμως τον αποθάρρυναν καθώς δεν υπήρχαν οι οικονομικοί πόροι για να υλοποιηθεί το φιλόδοξο αυτό πρόγραμμα. Μετά την πτώση του Μεσολογγίου, που προκλήθηκε εν μέρει από την Ελληνική αδυναμία να "σπάσει" τον ναυτικό αποκλεισμό, η Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε να χρησιμοποιήσει ένα τμήμα του δεύτερου δανείου που είχε συνάψει με τον Αγγλο - εβραικό τραπεζικό οίκο Ρικάρντο, παραγγέλνοντας την ναυπήγηση του πρώτου Ελληνικού πολεμικού
ατμόπλοιου που ονομάστηκε "Καρτερία".

Ο ίδιος ο Άστιγξ αποφάσισε να ταξιδεύσει στο Λονδίνο για να εποπτεύσει ο ίδιος την ναυπήγηση. Εκεί όμως συνάντησε μια απίστευτη και ανάλγητη κατάσταση κατασπατάλησης των χρημάτων από Έλληνες και Άγγλους. Υπεγράφη πρωτόκολλο για παραγγελία 5 ακόμη σκαφών αξίας 150.000 λιρών από τούς Άγγλους φιλέλληνες και επιβάλλεται εκβιαστικά ως αρχηγός του ατμοκίνητου ελληνικού στόλου ο ναύαρχος Κόχραν. Ή επιτροπή των τριτεγγυητών (Λόρδος Έλλις κ.ά.) διαχειρίζονταν τα χρήματα εν αγνοία των Ελλήνων, αγόραζαν άχρηστα υλικά και πλήρωναν ύποπτες αμοιβές και προμήθειες. Ό Κό­χραν μάλιστα αγόρασε για ναυαρχίδα του την ημιολία «Μονόκερως» και την εξό­πλισε με πολυτέλεια (για την κάβα μόνο πληρώνει 2.500 λίρες).


Τελικά ο Αστιγξ, δραστήριος και έντιμος, θα καταφέρει να ναυπηγηθεί το πλοίο, αφού κατέβαλλε 5.000 λίρες από την προσωπική του περιουσία. Μάλιστα θα προετοιμάσει το πλοίο αγοράζοντας με δικά του χρήματα τα ναυτιλιακά όργανα και τούς χάρτες και μετά από πολλές ατυχίες και περιπετειώδες ταξίδι, το υπερσύγχρονο για τα δεδομένα της εποχής, πλοίο θα τεθεί σε υπηρεσία στα Ελληνικά ύδατα τον Σεπτέμβριο του 1826. 'Ως κυβερνήτης του ο Άστιγξ προσπάθησε να το επανδρώσει με το ικανότερο πλήρωμα που μπορούσε να βρει που θα πειθαρχεί στους ναυτικούς κανόνες, αδιαφορώντας για τους τοπικιστικούς ανταγωνισμούς των ναυτικών νησιών.


Η "Καρτερία" πλέον, ήταν η καλύτερη ναυτική μονάδα που διέθεταν οι Έλληνες. Η πρώτη αξιοσημείωτη επιτυχία του πλοίου ήταν η σημαντική συμμετοχή του στον αποκλεισμό της Ερέτριας τον χειμώνα του 1827 και στον βομβαρδισμό του 'Ωρωπού με κύριο σκοπό την λύση της πολιορκίας της Ακρόπολης από τους Τούρκους. Στον Ωρωπό, η "Καρτερία" κυρίευσε δύο εχθρικά φορτηγά πλήρη εφοδίων. Την άνοιξη του 1827 η "Καρτερία" βομβάρδισε το Νιόκαστρο, οχυρά στο Μεσολόγγι και στην Ναύπακτο, ενώ τον Απρίλιο η "Καρτερία" με μια τολμηρή καταδρομή, εισήλθε στον Παγασητικό κόλπο και έκαυσε 8 εχθρικά δικάταρτα φορτηγά.

Τον Σεπτέμβριο του 1827 η "Καρτερία" πέτυχε την σημαντικότερη επιτυχία της σε όλο τον πόλεμο βυθίζοντας στον κόλπο της Ιτέας την Τουρκική ναυαρχίδα και καταστρέφοντας 9 από τα 11 Τουρκικά πλοία μετά από εύστοχους κανονιοβολισμούς υπό την καθοδήγηση του Άστιγγα. Ή νίκη του αυτή αποκατέστησε την Ελληνική κυριαρχία στον Κορινθιακό, αναγκάζοντας τον Ιμπραήμ να μετακινήσει τον στόλο του από το Ναβαρίνο για να τον καταδιώξει. Μετά τον θάνατο του Καραΐσκάκη, την καταστροφή στο Ανάλατο και την πτώση της Ακρόπολης, η ναυτική υπεροπλία που εξασφάλιζε ο Άστιγξ εξανάγκασε τον Ιμπραήμ να μετακινήσει τον στόλο του από το Ναβαρίνο προς καταδίωξη. Αυτή η αφορμή οδήγησε στην ναυμαχία του Ναβαρίνου και στην αυγή της Ελληνικής ανεξαρτησίας.


Μετά την ναυμαχία του Ναβαρίνου, ο Άστιγξ έχοντας ελευθερία κινήσεων επιτέθηκε στα οχυρά του Ρίου και αμέσως μετά στα οχυρά των νησιών της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου
με σημαντική επιτυχία. Ηγούμενος μιας μοίρας του Ελληνικού στόλου, ο Άστιγξ επικράτησε πλήρως στον Κορινθιακό κόλπο. Χαρακτηριστικό είναι ότι η "Καρτερία" βύθισε Αυστριακό πλοίο που δεν σεβάστηκε τον αποκλεισμό της Πάτρας που παρέμεινε σε Τουρκικά χέρια ως την λήξη του πολέμου. Τον Νοέμβριο του 1827, ο Άστιγξ μετά από σφοδρό κανονιοβολισμό κατέλαβε το Βασιλάδι, μια οχυρή θέση-κλειδί για το Μεσολόγγι. Ο ίδιος ο Καποδίστριας διόρισε τον Άστιγγα υπεύθυνο για τις ναυτικές υποθέσεις της Ελλάδας αναγνωρίζοντας τα προσόντα του και την προσφορά του. Το μεγάλο σχέδιο του Άστιγξ παρέμενε η απελευθέρωση του Μεσολογγίου ώστε να δημιουργηθούν τετελεσμένα για τις διαπραγματεύσεις που αφορούσαν τα Ελληνικά σύνορα.

Τον Μάρτιο του 1828 οργάνωσε τον κανονιοβολισμό του Αιτωλικού, προπύργιο του Μεσολογγίου. Η τελική επίθεση από θάλασσα κατά του Αιτωλικού αποφασίστηκε να γίνει στις 11 Μαΐου 1828. Σε αυτή την κρίσιμη επίθεση, ο Άστιγξ εγκατέλειψε την ασφάλεια της "Καρτερίας" και έλαβε μέρος στους κινδύνους αυτοπροσώπως, οδηγώντας την επίθεση από την πρώτη γραμμή. Δυστυχώς ο Άστιγξ μαζί με άλλους είκοσι στρατιώτες του πληγώθηκε ελαφρά στην διάρκεια της μάχης, μεταφέρθηκε στην ναυαρχίδα του, αλλά πέθανε στις 20 Μαΐου 1828 λόγω την έλλειψης περίθαλψης.


Μεταφέρθηκε και τοπο­θετήθηκε βαλσαμωμένος στην κρύπτη της Εκκλησίας τού Ορφανοτροφείου Αιγίνης. Ή κηδεία του έγινε με μεγάλες τιμές τον επόμενο χρόνο στον Πόρο, όπου μεταφέρθηκε ή σορός του με την «Καρτερία», στην οποία επέ­βαινε ό Καποδίστριας, και με την συνο­δεία μοίρας πολεμικών πλοίων. Τον επικήδειο εκφώνησε ο Σπυρίδων Τρικού­πης.
Αργότερα το 1861, τα οστά του Άστιγγα μετακομίστηκαν στον ναύσταθμο του Πόρου, όπου ανεγέρθηκε μνημείο προς τιμήν του.

Αργότερα ονομάστηκαν προς τιμήν του πλοία του Ελληνικού πολεμικού ναυτικού (μια κανονιοφόρος το 1841 και ένα αντιτορπιλικό το 1939), ενώ κεντρική οδός στο Μοναστηράκι φέρει το όνομα του.


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ


Σύμφωνα με τον Σπυρίδωνα Τρικούπη, ο Άστιγξ "...απέθανεν την 20η Μαίου, καταλιπών μνήμην ανεπίληστον αφιλοκερδούς φιλελληνισμού, ενδόξων υπέρ ελευθερίας αγώνων και ακεραίου χαρακτήρος.."


Ό στρατηγός Γκόρντον, πού έγραψε την βιογραφία του, αναφέρει: «Αν υπήρχε κάποιος πραγματικά ανιδιοτελής και χρήσι­μος Φιλέλληνας, αυτός ήταν ο Άστιγξ. Δεν έλαβε ποτέ του αμοιβή. Ξόδεψε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του για να κρατήσει μάχιμη και δυνατή την "Καρ­τερία", το μοναδικό πλοίο του Ελληνικού Ναυτικού πού τηρούσε τούς κανόνες της
ναυτικής πειθαρχίας».

Ο Άστιγξ ήταν ένας από τους λίγους φιλέλληνες που ήρθε στην Ελλάδα αναζητώντας δόξα και αξιώματα, αλλά είχε τις ικανότητες και την γενναιότητα που αντιστοιχούσαν σε αυτά. Πρόσφερε πολλά στον απελευθερωτικό Αγώνα σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή για την Επανάσταση που ψυχορραγούσε, ενώ όχι μόνο δεν άγγιξε ούτε μια λίρα από το δάνειο της Αγγλίας, όταν άλλοι φιλέλληνες κατασπαταλούσαν τα χρήματα αυτά σε άχρηστες και περιττές σπατάλες, αλλά έδωσε ένα σεβαστό ποσό από την προσωπική του περιουσία για την ναυπήγηση της "Καρτερίας".


Ουσιαστικά η "Καρτερία" ήταν το πρώτο ατμοκίνητο πλοίο στον κόσμο που έλαβε μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις ναυμαχώντας με επιτυχία.


ΣΗΜΕΙΩΣΗ


(*) Το πλήρες όνομα του στα Βρετανικά είναι Frank Abney Hastings. Προφανώς τον άνθρωπο οι συμπατριώτες του τον αποκαλούσαν Χέιστινγκς. Στην Ελλάδα όμως επικράτησε την εποχή εκείνη να τον αποκαλούν "Αστιγξ" σε μια ευκολότερη ελληνική προσέγγιση του ονόματος του.
Ο Τρικούπης τον αποκαλεί "Χάστιγγα". Επικράτησε ως σήμερα να τον αποκαλούμε Άστιγξ, και αυτή την μορφή του ονόματος του ήρωα χρησιμοποιώ....

ΠΗΓΕΣ


Σπυρίδωνος Τρικούπη, Ιστορία της Ελληνικής επανάστασης


Χρήστου Γούδη, Ιστορία της Νεότερης Ελλάδος, εκδόσεις "Κάκτος"


Γιάννης Ρούσκας, Ο Άστιγξ και η Καρτερία, περιοδικό "
Ιστορικά Θέματα" τόμος 59

Κωνσταντίνου Ράδου,
Έγγραφα και σημειώσεις για την δράση του Άστιγξ εν Ελλάδι
(όποιος θέλει να μελετήσει τις λεπτομέρειες του θέματος ας διαβάσει την εξαιρετική αυτή μελέτη του Ράδου που στην εποχή της απέσπασε διεθνή βραβεία)

πηγή:istorikathemata.com

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Παρακαλούμε τα σχόλια σας στα Ελληνικά και οχι σε greeklish.