18 Σεπτεμβρίου 1834,Αθήνα: το «χωριό» που έγινε πρωτεύουσα

‘’ Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1834, η μικρή, τότε, Αθήνα ονομάζεται πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Έκτοτε, πολλά έχουν αλλάξει, στην προσπάθεια της πόλης να ανταποκριθεί στον απαιτητικό ρόλο της ως σύγχρονης μεγαλούπολης’’.

 Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την ανακήρυξη της χώρας μας ως ανεξάρτητη με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (22 Ιανουαρίου του 1830), δημιουργήθηκε η ανάγκη οργάνωσης και λειτουργίας του νέου κράτους σε σωστές βάσεις και με τις κατάλληλες υποδομές. Μεταξύ άλλων, η πόλη του Ναυπλίου ανέλαβε προσωρινά χρέη πρωτεύουσας - μέχρι να εξομαλυνθεί η κατάσταση και να αποφασιστεί επίσημα ποια θα ήταν η «πρώτη πόλη» της Ελλάδας.

Η απόφαση για τον ορισμό της μελλοντικής ελληνικής πρωτεύουσας, κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν. Προσωπικότητες της εποχής, πολιτικοί, αλλά και εξειδικευμένοι επιστήμονες (αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι κ.ά.) πήραν μέρος στη συζήτηση που ακολούθησε, προσπαθώντας να επηρεάσουν τις εξελίξεις και την τελική απόφαση. Οι πόλεις που προτάθηκαν ήταν, μεταξύ άλλων, η Κόρινθος, τα Μέγαρα, ο Πειραιάς, το Άργος, καθώς και το Ναύπλιο - η μέχρι τότε πρωτεύουσα της χώρας.

Τελικά, η πλάστιγγα έγειρε προς την Αθήνα, η οποία το Σεπτέμβριο του 1834 ανακηρύχθηκε επίσημα σε «Βασιλική καθέδρα και πρωτεύουσα». Οι λόγοι που οδήγησαν στο να πάρει τελικά η Αθήνα το «χρίσμα», έχουν να κάνουν με την ένδοξη ιστορία της ως λίκνο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού (την απόφαση πιθανότατα επηρέασε ο βασιλιάς της Βαυαρίας, Λουδοβίκος, ο οποίος ήταν γνωστός αρχαιολάτρης).

Η Αθήνα το 1834

Κάθε άλλο παρά έτοιμη έδειχνε η Αθήνα το 1834 για αναλάβει τον ηγεμονικό ρόλο της πρώτης πόλης του κράτους. Έχοντας χάσει προ πολλού την αίγλη της αρχαίας εποχής και με νωπά τα «σημάδια» από τις μάχες που διεξήχθησαν στο έδαφός της, η Αθήνα αποτελούσε μία μικρή κωμόπολη (ή μάλλον, ένα… μεγάλο χωριό) που αριθμούσε μόλις 10 χιλιάδες κατοίκους και περίπου 170 κατοικίες και κατεστραμμένα κτήρια. Την ίδια εποχή, ο πληθυσμός της Πάτρας ανερχόταν σε 15 χιλ., ενώ της Θεσσαλονίκης σε 60.

Η Αθήνα εκτεινόταν γύρω από την Ακρόπολη (περίπου από του Ψυρρή έως του Μακρυγιάννη), έχοντας ως κέντρο της την περιοχή της Πλάκας (την Παλιά Πόλη). Από τα μεγάλα προβλήματα της νέας πρωτεύουσας ήταν η έλλειψη συστήματος ύδρευσης (νερό έπαιρναν από τις βρύσες ή τις πηγές), καθώς και η ανυπαρξία δημόσιου φωτισμού και συγκοινωνιών, ενώ υπήρχε παντελής έλλειψη υπηρεσιών ή άλλων κοινωνικών αγαθών.

Ωστόσο, η ανακήρυξή της Αθήνας σε πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, την ανήγαγε αυτόματα στο πνευματικό κέντρο της χώρας, δίνοντας ταυτόχρονα ώθηση σε επιστήμες, πολιτισμό και τέχνες. Παράλληλα, Έλληνες και ξένοι αρχιτέκτονες σχεδίασαν και υλοποίησαν μνημειώδη κτήρια, γνωστά ως νεοκλασικά (μεταξύ των πρώτων, ήταν η σημερινή Βουλή των Ελλήνων και το Πανεπιστήμιο), ενώ τα σπίτια που χτίζονταν καθημερινά, συνέβαλαν στη αναβάθμιση της εικόνας της νέας πόλης. 

Όπως ήταν λογικό, η πόλη ανοικοδομούνταν με γοργό ρυθμό, προσπαθώντας να καλύψει τις επιτακτικές ανάγκες που της δημιούργησε ο νέος της ρόλος. Εντούτοις, το αρχικό σχέδιο (ήδη από το 1831) για τη δημιουργία μίας πανέμορφης πόλης με μεγάλους δρόμους, αντικαταστάθηκε από μεταγενέστερο που συρρίκνωνε τις οδούς και τις συνοικίες, οι οποίες οικοδομούνταν άναρχα.

Εξάλλου, η επικοινωνία με τα άλλα κράτη επέβαλλε τη δημιουργία ενός ισχυρού εμπορικού κέντρου, καθώς και την άμεση συγκοινωνιακή σύνδεση, τόσο με το εξωτερικό, όσο και με τις υπόλοιπες περιοχές της χώρας.

Στα επόμενα χρόνια, η Αθήνα αποτέλεσε τον πόλο έλξης για τους Έλληνες, που έφταναν από όλα τα μέρη της χώρας. Μοιραία, το 1896, στην έναρξη των πρώτων, σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, η πρωτεύουσα είχε αλλάξει ριζικά την όψη της, έχει επεκταθεί χωρικά, αριθμούσε περίπου 140 χιλ. κατοίκους και αποτελούσε το εμπορικό και πνευματικό κέντρο της χώρας.

Του Αριστείδη Αποστόλου

Πηγή:kathimerini.gr